Dara Porxelek
Mehmet
Dicle, çîroknivîsê Kurd xwedî şêweyek cuda ye di vegotina maijaran de. Bi
şêweya xwe ya efsûnî (Magic Realism) me bi nesneyên biçûk girêdayî
çîroka xwe dike. Dema mirov çîroka Mehmet Dicle dixwîne rastî jiyana xwe ya
rojane dibe û di heman demê de rastî efsûniya jiyana li Kurdistanê jî tê. Ev
hunandina çîroka Mehmet Dîcle kiriye ku di emrê ciwan de bala xwîneran bikşîne
û weşangerê Mehmet Dîcle jî ji bo danasîna nivîskarê xwe wiha dibêje: “Mehmet
Dicle, ji gotina kilamekê destaneke nûdem çêdike. Stêrkeke geş li asîmanên
Kurdistanê û li edebiyata kurdî zêde dibe.” Bi rastî jî dema mirov wan çîrokan
dîxwîne mirov bi tameke vegotina çîrokên efsûnî yên nivîskarên cîhangir dimête.
Em bi Mehmet Dicle re li ser çîrokên wî
ya pirtûka Narayê axivîn.
Xwînerên Mehmet Dicle heta hevoka
dawî jî nikare texmîn bike ku dê çîrok çawa bidawî bibe, Hilbijartina şêweya
vegotina bi vî awayî…
Dema ku
ez dinivîsim, tişta ku dixwazim ez bibînin yanê çîroka ku ez hez jê dikim
dixwazim ku xwînerên min jî bixwînin. Hilbijartina şêweya vê vegotinê jî ji ber
vê derketiye holê.
Di wêjeya Kurdî de em di çîroka
te ya bi navê ‘Havîna Evînê’ de rastî normal dîtina ensestê tên, Mehmet Dicle
dema vê nivîsand ji bertekên civaka Kurdî ne tirsiya gelo?
Xwezî
bihatana xwendin û bertek jî nîşan bidana. (Dikene) Di esasê xwe de ez mirovekî
wisa tevdigerim ku nêrîna min li gor civakê hinekî cuda ye. Yanê ez di evînê de
her tiştî normal dibînim. Ensest di bin masûmiyeta evînê de hatiye veşartin.
Yanê ez normal dibînim. Ev tişt di jiyanê de hene. Belkî jî evîn bi xwe ne
masûm be. Masûmiyeta evînê û xirabiya ensestê, sînorê wan çiye. Di vê çîrokê de
hinekî tevlîhev dibin ew mijar. Lê di nêrîna min de ev tişt normal û ji rêzê
ne. Heta niha rastî bertekekî ne hatim wisa xwiya dike ku li xoşa xwîneran jî
çû ye.
Te di çîrokên xwe de bi taybetî jî
di çîroka ‘Leylanê’ de metaforên civakî bikaranî ye. Yek ji wan jî metafora ‘Ax
û Extiyaran’ ya din jî ‘Dayik tu carî kurên xwe sûcdar nabînin’ Mehmet Dicle
bikaranîna van metaforan dixwaze çi pêşberî civakê bike? Rexne li civaka xwe
digre?
Mafê me
yê rexneyê tune ye. Ji ber ku ez bi xwe jî xwedî wê êşê me. Ku mirov ji welat
diçin. Mirov ji welat çûn, çûn, çûn… Welat vale ma, hê jî vala dibe. Encamên vê
yekê jî derdikevin holê ku em bixwe jî encamên van çûyîna ne. Ez bixwe jî yek
ji wan kesên ku çûne me. Lingekî min li welat yê dinê derveyî welêt e. Bi rastî
jî derûniya mirov bi van çûyînan jî têk diçe. Di vê tekkirina welêt de
berpirsyariya pêşengên siyasî jî gelekî zaf e. Demekê bi organîze xelkê
direvandin Ewropa. Îro welat vala bû ye. Em bi xwe mixatabê wan kesên ku em ê
rexne li wan bikin in. Realîtaya me jî ev e. Ev relîte jî min pir pir diêşîne.
Divê mirov li ser vê yekê bisekine, serê xwe pê biêşîn e. Di çîrokê de jî
hinekî li xwe mikûrhatina me ya şexsî ye.
Berovajî çîroka te ya ‘Havîna
Evînê’ di çîroka ‘Nara’ de mirov terka evîndarê xwe dike ji bo evîndarê xwe yê
nû, lê ligel vê yekê jî ji ber evîndarê xwe yê berê destê xwe nade wî zilamê ku
ji bo xatirê wî dev ji mêrê xwe berda û reviya bû. Evîn têk diçe an dubendî ji
xwe di xwezaya çîrokê de ye?
Ev
girêdayî rûhiyeta mirov e. Dema mirov destpê dike li xwe dinêre, li der û dora
xwe dinêre. Ev çîrok perçeyekî biçûk ji rûhiyeta mirov e. Evîn obseyek ku em jê
re evîn dibêjin. Yanê hin tişt hene weke ku evîn mirov di carekî de fêm bike.
Aliyên wî yên tarî hene, yên kûr hene. Li gorî baweriya min, mirov wisa
difikirin ku mirovek evîndaê kesekî dibe, lê li gorî baweriya min mirov di
carekî de, di mekanekî de û di heman demî de dikare evîndarê çend kesan jî
bibe. Belkî bixwaze wan evrenên paralel pêkve bijî. Yanê evîn jî çîrok jî
girêdayî rûhiyeta mirovan e.
Di 'Kuçeya filan' de tu lêborînê li
ser navê gelê Kurdistanê di qirkirina Ermeniyan de dikî û herwiha kuştina
ajalan jî li ber çavê zarokên kurdan tiştekî ku xwedî bandoreke girîng
dinirxînî…
Bi rastî
jî kurd gelekî zêde ajalan dikûjin. Di salên notî de dema şer geş bûbû li
çiyayên Kurdistanê gelek ajal hebûn. Di dema agirbest hat ragihandin û gel
derket nêçîrê hejmara wan ajalan li xwezayê gelekî kêm bû. Bila kes nebêje wele
kurd xweza hez û ajal hez in. Ez Hezroyî me, li cem me dema diçin masiyan
bigrin bi dînamît û bombeyan wisa dikin ku hemû zindîwerên di wê avê de tên
kuştin. Ne ku ez rexne dikim lê ev rastiya me ye. Mijara lêborîna Ermeniyan, ez
wisa difikirim ku ew xwîna ku li Kurdistanê hat rijandin bû lanet li ser axa
Kurdistanê û em hê jî wê lanetê dikşînin.
Di çîroka ‘Serkîsof’ da
lehengê me bêyî ku haya wî ji mirina wî hebe vegotina jiyana xwe, gilî û
gazinên malbata xwe û lorîna jinan li ser xwe ji xwîneran re vedibêje. Serkîsof û dawî li jiyanê hatinê...
Serkîsof
metafor a saetê ye. Berê di dema ku daîreyeke dewletê de tu teqawid dibû yî
saetekî didan te. Merqa wê saetê jî Serkîsof bû. Dema bavê wî teqawid dibe vê
saetê didinê û ew jî dema kurê wî diçe zaningehê diyarî dide kurê xwe. Di çîrokê
de ji xwe dema saeta wî dişkê teqabûlî bidawî hatina jiyana wî dike. Weke ku te
jî gor ji xwe jiyana Kurdistanê û kurdan bixwe jî efsûnî ye. Ev yek derbasî
civakê, şevreşkê jî bûye. Wek mînak metafora biwêjeke kurdî heye. Dibêje
‘Filankes weke miriya serê wî li tahtê dikeve’ Yanê bîreweriya vê biwêjê jî ji
vir tê ku di baweriya kurdan de, dema kesek dimire bi cimaetê tevdigere, nimêja
term dike û dema cimaet belav dibe ew jî dike ku biçe lê serê wî li tahtê
dikeve û dibêje wey ê mirî ez im. Yanê ez bi rastî jî ji vê şêweya vegotina
efsûnî ya kurdan hez dikim. Jiyana rastîn û ya efsûnî, meseleyên bi efsûn û
nêrîna wisa li dinyayê li xoşa min jî diçe bi rastî.
Jiyan û berhemên wî
Mehmet
Dicle di sala 1977an de li Hezroya Diyarbekir hatiye dinyayê. Ji beşa
erdnîgariyê ya zaningeha Stenbolê mezûn bûye. Pirtûka wî ya yekem bi navê Asûsê
di sala 2005an de hatiye çapkirin û heta niha 3 pirtûkên wî yên çîrokan hatine
çapkirin. Mehmet Dicle zewicî ye û li girava Marmara ya bajarê Balikesirê dijî.
Niha jî amadekariya çapkirina romana xwe dike.
Yorumlar
Yorum Gönder